سیستم اعلام حریق متعارف
سیستم اعلام حریق از سال ۱۸۶۰ بصورت جدی شروع به کار کرد. با پیشرفت تکنولوژی در زمینه الکترونیک به ویژه در موضوع نیمه رساناها (۱۹۶۰) امروزه به دو سیستم متفاوت از این سیستم رسیده ایم.
۱- سیستم اعلام حریق متعارف
۲- سیستم اعلام حریق آدرس پذیر
در مورد سیستم آدرس پذیر قبلا در مطلبی مجزا صحبت کرده ایم. اما موضوع این مطلب در مورد سیستم های اعلام حریق متعارف است. سیستم های اعلام حریق متعارف قدیمی ترین سیستمی است که هنوز نیز مورد استفاده قرار میگیرد. اگر بخواهیم مزایای این سیستم را نام ببریم به موارد زیر می رسیم:
- نصب و راه اندازی راحت
- ارزان و مقرون به صرفه
- عیب یابی آسان و سریع
از معایب این سیستم که در واقع باعث ساخت و توسعه سیستم دیگری به نام سیستم آدرس پذیر شد، موارد زیر است:
- در ارائه اطلاعات دقیق ناتوانند.
- در پروژه‌های بزرگ نیاز به سیم کشی پیچیده و هزینه نسبت به سیستم‌های آدرس پذیر رقابتی نمی‌باشد.
در قوانین استاندارد کشور ایران برای استفاده از سیستم های اعلام حریق آدرس پذیر محدودیتی نیست و در همه ی تصرف ها قابل بکارگیری است. اما بدلیل هزینه بالای احرای سیستم، در ساختمان های مسکونی کوچک استفاده از آن به صرفه نیست. پس به سراغ سیستم اعلام حریق متعارف می رویم. در قوانین بین المللی مانند BS5839 برای استفاده از این سیستم بدلیل معایبی مه در بالا ذکر شد در همه جا قابل استفاده نیست.
محدودیت های استفاده از سیستم اعلام حریق متعارف
سیستم اعلام حریق متعارف در تصرف هایی با شرایط زیر قابل اجرا هستند:
| نوع ساختمان | ساختمان کمتر از ۵ طبقه از کف زمین و کمتر از ۱۱ واحد | ساختمان کمتر از ۵ طبقه از کف زمین و ۱۱ واحد و به بالا | ساختمان۵ طبقه به بالا تا ۱۰ طبقه از کف زمین و تا ۲۰ واحد | ساختمان ۲۰ واحد و به بالا | ساختمان بیش از ۱۰ سقف و یا بیش از ۵۰۰۰ متر مربع |
| سیستم متعارف | اختیاری | تا ۱۶ واحد (آژیر از نوع عمومی) ۱۷ تا ۱۹ واحد(آژیر از نوع مستقل یا گروه بندی) | تا ۱۶ واحد (آژیر از نوع عمومی) ۱۷ تا ۱۹ واحد(آژیر از نوع مستقل یا گروه بندی) | غیر مجاز | غیر مجاز |
| سیستم آدرس پذیر | اختیاری | اختیاری | اختیاری | اجباری | اجباری |
| توضیحات | استفاده از سیستم اعلام حریق اختیاری است | استفاده از یک نوع سیستم اجباری است | استفاده از یک نوع سیستم اجباری است | استفاده از سیستم آدرس پذیر اجباری است | استفاده از سیستم آدرس پذیر اجباری است |
اجرای سیستم اعلام حریق متعارف
تجهبرات یک سیستم اعلام حریق (متعارف یا آدرس پذیر) به دو بخش تقسیم می شوند.
تجهیزات ورودی: دتکتورها(آشکارساز):دودی، حرارتی، ترکیبی، نشت گاز و …. .
تجهیرات خروجی: آژیرها، فلاشرها، تماس گیرنده،کارت های فرمان های ارسالی برای دیگر سیستم ها
هر دو نوع از تجهزات بالا به یم سیستم کنترلر متصل می شوند که به آن کنترل پنل مرکزی می گویند.
زون بندی چیست؟
سهولت، سرعت و دقت در تشخیص و تعیین محل وقوع حریق به ویژه ساختمانهای بزرگ، لزوم تقسیم بندی ساختمان به مناطق کوچکتر و مجزا را به وجود می آورد و مهمترین عوامل تعیین کننده مرزهای آن، کاربری، مساحت و بخش بندی های ضد حریق ساختمان است.
هر ساختمان میبایست به قسمتهای مختلف جهت تشخیص سریع حریق و اعلام آن تقسیم شود، تا بتوان به وسیله ی سیستم، تشخیص و اعلام حریق را سریعتر شناسایی کرد. مثلا در هنگام مشاهده ی حریق میتوان با فشار شستی آژیر را به صدا درآورد. در صورتیکه زونبندی اجرا نشده باشد، اعلام با تاخیر موجب سردرگمی و تشخیص اشتباه میشود.
تاثیر عوامل یاد شده در تعیین مناطق با رعایت موارد زیر میسر می گردد:
– هر طبقه ساختمان که بیش از ۳۰۰ متر مربع باشد باید یک منطقه مجزا محسوب شود.
– حداکثر مساحت یک منطقه ۲۰۰۰ متر مربع است.
– اگر کل مساحت طبقات یک ساختمان ۳۰۰ متر مربع یا کمتر باشد می توان آن را یک منطقه محسوب داشت.
– بخشبندی ضد آتش در ساختمان یکی از مهمترین شاخصه های تعیین مناطق است. بنابراین علی رغم مساحت می باید به آتش بندی فضاها نیز توجه داشت. در این حالت مرزهای منطقه تشخیص حریق محدود به مرزهای بخش بندی ضد آتش است. به همین دلیل پلکان، چاه آسانسور یا شفتهای دیگر که به وسیله دیواره های ضد حریق از فضاهای دیگر مجزا شدهاند میتوانند علی رغم مساحتی که دارند به عنوان یک منطقه در نظر گرفته شوند. بام ها نیز منطقه جداگانه ای محسوب می شوند.
– بنا به نحوه قرارگیری دیوارهای ضد حریق و فضاهای مجزا شده، مناطق ممکن است به صورت افقی (سطح طبقات) و یا عمودی (چاه آسانسور، پلکان و …)تعریف شوند.
– حداکثر فاصله ی جستجو در یک منطقه نباید بیش از ۳۰ متر باشد. منظور از فاصله جستجو، مسافتی است که برای یافتن و رویت محل حریق باید طی شود. از این رو در ساختمانهایی که دارای اتاق های متعدد هستند بهتر است در بالای درهای مشرف به راهروها، چراغ های نشانگر نصب گردد. در برخی ساختمان ها ممکن است نصب چراغ نشانگر با توجه به محدودیت فاصلهی جستجو موجب کاهش سطح مناطق و افزایش تعداد آنها گردد.
– مناطق را از نظر هم بندی و سیم کشی می توان به دو گروه منطقه ی تشخیص و منطقه ی هشدار تقسیم نمود. در منطقه ی تشخیص، همبندی بین دتکتورها و شستی های اعلام حریق در سطح معینی که به عنوان یک منطقه تعریف شده است صورت می گیرد و به هنگام عمل نمودن یک شستی و یا فعال شدن یک دتکتور اتوماتیک، چراغ مربوط به همان منطقه و یا کد مربوط به همان دتکتور (در سیستم آدرس پذیر) در تابلوی کنترل مرکزی روشن میشود. در حالی که همبندی بین آژیرها و سایر هشدار دهندههای صوتی در عین حالی که ممکن است در یک منطقه انجام پذیرد، اما به هنگام فعال شدن میتواند چند منطقه مجاور و یا همه مناطق را شامل شود. بنابراین یک منطقه هشدار می تواند شامل چندین منطقه ی تشخیص گردد.
– مناطق تشخیص، ورودیها و مناطق هشدار، خروجی های تابلوی کنترل مرکزی را تشکیل می دهند. یکی از عوامل مهم در تعیین مشخصات تابلوی کنترل مرکزی، تعداد مدارهای ورودی و خروجی است.
– عدم منطقه بندی صحیح و همچنین افزایش تعداد مناطق بدون پیروی از منطقی خاص، باعث سردرگمی و ابهام در تعیین محل حریق می شود
سیستم اعلام حریق متعارف چگونه کار می کند؟
برای درک بهتر نحوه کارکردن این سیستم ابتدا شکل زیر را در نظز بگیرید:
همانطور که در شکل مشاهده می کنید، تعداد شش عدد دتکتور در یک زون قرار گرفته است. نحوه ی سیم کشی این سیستم بصورت زنجیره ای(daisy chained )که در این حالت دتکتورها یصورت موازی بسته شده اند. اگر به آخر این مدار توجه کنید یک مقاومت مشاهده می کنید. اسم این مقاومت مقاومت انتهای خط است(EOL:End Of Line Resistor). اندازه این مقاومت بسته به مدار داخلی پنل مرکزی برای هر برند متفاوت است. در حدود ۱.۲ تا ۶.۸ کیلو اهم است.
هدف استفاده از مقاومت EOL
هدف اصلی این مقاومت که در بعضی از برندها خازن یا رله است، کاهش جریان مصرفی از کنترل پنل است.
اما برگردیم به بحث اصلی، برای یک سیستم اعلام حریق متعارف، چهار حالت کاری داریم:
- حالت عادی
- حالت هشدار
- حالت مدار باز
- حالت اتصال کوتاه
حالت عادی
در این حالت که هیج کدام از دتکتورها عمل نکرده جریان عبوری از مدار، طبق قانون اهم از تقسیم ولتاژ بر مقاومت (در اینجا فقط مقاومت EOL) بدست می آید. به عنوان مثال اگر ولتاژ زون منبع تغذیه ۲۴ ولت باشد و مقاومت انتهای خط برابر با ۴.۷ کیلو اهم باشد، جریانی که پنل تشخیص می دهد، برابر با ۵.۱ میلی آمپر است. بنابراین پنل بطور دائم در حال نظازت بر این جریان است. اگر این جریان به هر دلیلی تغییر کند، پنل با توجه به اندازه جریان جدید حالت بوجود آمده را تشخیص می دهد. به همین دلیل که پنل اعلام حریق متعارف بر اساس میزان جریان عمل می کند ،آنالوگی محسوب می شود.
حالت هشدار
حالت هشدار زمانی اتفاق می افتد که یکی از دتکتورها تحریک شده باشد. در این حالت مقاومت داخلی دتکتور وارد مدار می شود. این مقاومت با مقاومت انتهای خط موازی می شود. بنابراین جریانی که از پنل گرفته می شود از محاسبه ی تقسیم ولتاژ بر مقاومت معادل (مقاومت دتکتور و EOL) بدست می آید. قطعا این مقدار جریان با مقدار جریان حالت عادی متفاوت خواهد بود. پس پنل به حالت هشدار می رود.
حالت مدار باز
در این حالت اگر نقطه ای ار مدار در حالت عادی سیستم قطع شود. مثلا کابل ارتباطی دچار پارگی شود. جریانی که در حالت عادی در سیستم جریان داشت( همان ۵.۱ میلی آمپر) صفر می شود. پنل مرکزی در این حالت مدار باز بودن زون را اعلام می کند.
نکته ای که در این جا وحود دارد اینست که دتکتورهایی که از پنل تا نقطه ی پارگی کابل وجود دارند، در صورت تحریک شدن عمل می کنند و مقاومت دتکتور باعث ایجاد جریانی( غیر از ۵.۱ میلی آمپر) در مدار می شود. در این حالت سیگنال حریق بر سیگنال مدار باز اولویت دارد و پنل رله ی فایر را فعال می کند.
حالت اتصال کوتاه
به هنگام وقوع اتصال کوتاه در مدار و یا داخل دتکنورها، جریان فوق العاده زیادی از پنل کشیده می شود. در این شرایط فیوز مربوط به آن زون پس از چند ثانیه می سوزد و پنل اعلام اتصال کوتاه می کند.